Ukara
Ukara camboran yaiku ukara
ingkang dumados saking kalih klausa utawi
langkung. Ukara camboran sakboten-botene wasesanipun kedah langkung saking
satunggal.
Ukara
camboran punika jinisipun wonten 2:
1. Camboran sajajar (Kalimat
Majemuk Sederajat/Klausa Koordinatif)
§ Yaiku ukara ingkang dumados saking
kalih klausa utawi langkung, klausa-klausa kalawau dipungabung dados satunggal
mingunakaken tembung panggandheng utawi tandha koma.
§ Klausa ingkang wonten ing ukara
camboran sajajar sadaya awujud klausa inti.
§ Tuladha : Sarno iku
sugih tur ora sombong sisan, Aku mangan sate dene Parto bakso.
2. Camboran sungsun (Kalimat Majemuk Bertingkat/Klausa
Subordinatif)
§ Yaiku ukara ingkang dumados saking
kalih klausa utawi langkung, ananging antawis klausa setunggal kaliyan
sanesipun wonten ingkang nguwasani lan
dipunkuwasani.
§ Ingkang nguwasani →
klausa inti (induk kalimat), dene
ingkang dipunkuwasani → klausa pang (anak kalimat).
§ Tuladha: Ibu nembe masak nalika aku lagi nyapu.
Adhedhasar
warna-warnane, ukara iku bisa kaperang dadi lima yaiku:
1. Ukara Carita
Yaiku ukara kang isine nyritakake sawijining bab utawa prastawa marang wong liya.
Tuladha: a. Minggu sesuk Bapak arep tindak menyang Purwokerto.
b. Nalika kelas VII kula plesiran dhateng Jakarta kaliyan kanca-kanca sakelas.
2. Ukara Pakon Yaiku ukara kang isine prentah marang wong liya supaya nindakake bab utawa pakaryan kaya kang dikarepake sing kongkon.
Tuladha: a. Dhik, tulung tutupna jendhela!
b. Kelas sapunana supaya resik!
3. Ukara Pitakon Yaiku ukara kang isine awujud pitakon.
Tuladha: a. Pak Guru Basa Jawa sing anyar kae asmane sapa ya?
b. Kadospundi menawi Panjenengan tindak sapunika kemawon?
4. Ukara Sambawa Yaiku ukara kang isine pangarep-arep, saupama utawa sanadyan. Limrahe nganggo tembung-tembung imbuhan -a utawa -ana.
Tuladha: a. Mas Joko tekaa saiki, aku wis kangen.
b. Diwenehana klambi apik ya ora tau dienggo.
5. Ukara Sananta Yaiku ukarang kang isine niyat, sedya utawa karep.
Tuladha: a. Sesuk awan arep-arep nggolek degan ijo nenem cacahe.
b. Supaya munggah sekolah aku kudu sregep sinau.
1. Ukara Carita
Yaiku ukara kang isine nyritakake sawijining bab utawa prastawa marang wong liya.
Tuladha: a. Minggu sesuk Bapak arep tindak menyang Purwokerto.
b. Nalika kelas VII kula plesiran dhateng Jakarta kaliyan kanca-kanca sakelas.
2. Ukara Pakon Yaiku ukara kang isine prentah marang wong liya supaya nindakake bab utawa pakaryan kaya kang dikarepake sing kongkon.
Tuladha: a. Dhik, tulung tutupna jendhela!
b. Kelas sapunana supaya resik!
3. Ukara Pitakon Yaiku ukara kang isine awujud pitakon.
Tuladha: a. Pak Guru Basa Jawa sing anyar kae asmane sapa ya?
b. Kadospundi menawi Panjenengan tindak sapunika kemawon?
4. Ukara Sambawa Yaiku ukara kang isine pangarep-arep, saupama utawa sanadyan. Limrahe nganggo tembung-tembung imbuhan -a utawa -ana.
Tuladha: a. Mas Joko tekaa saiki, aku wis kangen.
b. Diwenehana klambi apik ya ora tau dienggo.
5. Ukara Sananta Yaiku ukarang kang isine niyat, sedya utawa karep.
Tuladha: a. Sesuk awan arep-arep nggolek degan ijo nenem cacahe.
b. Supaya munggah sekolah aku kudu sregep sinau.
Jinise Ukara:
A) Ukara
Carita
Ukara Carita iku sawenehe ukara kang surasane (isi lan
tegese) aweh pawarta utawa carita ngenani sawijine perkara.
Tuladha: Para siswa padha sinau basa Jawa.
B) Ukara
Pitakon
(Kalimat Tanya).
Ukara pitakon iku sawenehe ukara kang surasane nakokake
sawenehe prakara kang durung cetha, utawa durung jelas. Dene anggone ngrakit
ukara iku kudu mawa wewaton ing bab utawa perkara apa kang ditakokake.
1) Nakokake
wewujudan.
a)
Wewujudan manungsa → “sapa”. Tuladha: Sapa jenenge wong
tuwamu?
b)
Wewujudan barang → “apa”. Tuladha: Apa sing kok gawa kuwi?
c)
Wewujudan tumrap samubarang → “endi”. Tuladha: Endi klambi sing kok
silih?
2) Nakokake kahanan, kanggo
tembung → “kepriye (piye)”
Tuladha:
kepriye kabare, lawas ora ketemu? Priye kedadene kok nganti bisa kaya ngana?
3) Nakokake cacah, kanggo
tembung → “pira/sepira”
Tuladha:
Pira regane gabah saben kilone? Sepira akehe zakat sing kudu dibayarake?
4) Nakokake
panggonan, kanggo tembung → “endi”
Tuladha:
endi omamu? Ingendi sekolahmu?
5) Nakokake mangsa/wektu,
kanggo tembung → “kapan, dhek kapan, besuk kapan, wayah apa”
Tuladha:
Kapan kowe dolan menyang omahku? Suk kapan tibane mangsa panen duren?
C) Ukara
Agnya/Pakon
(Kalimat Perintah)
Yaiku ukara kang surasane ngakon, mrentah marang wong supaya
nindakake kaya kang dikarepake dening sing mrentah. Apa kang ditindakake dening
wong mau kaya kasebut ing tembung kriyane. Lumrahe tembung kriyane oleh
panambang a, na, ana, en, nen.
Tuladha:
o Budhal
+ a → kowe budhala saiki, supaya ora
telat!
o Jupuk
+ na → jupukna dhuwit ana dompet kuwi!
o Dandan
+ ana → dandanana meja kuwi!
o Panan
+ en → panganen berkat nang meja kuwi!
o Angkat
+ en → angkaten kursi kuwi!
D) Ukara
Sabawa (Kalimat Seru).
Yen ta kahanan susah, bungah, kuciwa kaget gela iku kawetu
ing ukara, mula ukarane diarani ukara sabawa. Ukara sabawa iku kang kocap metu
saka lathi kadhang kala mung sak wanda sak tembung, la nana uga kang
pirang-pirang tembung. Tuladha:
1) Sabawa kang
magepokan karo pengrungu → Thik,
dher, jlegur.
Tuladha: Dhor! Sapisan bae pistol iku diarahake ing sikile
jambret.
2) Sabawa kang
magepokan karo pandeleng, barang kang
katon → Byar, lap, blas, nyat.
Tuladha:
lap! Cahya thathit ilang sanalika, banjur gemgleger dadi bledheg.
3) Sabwa kang
magepokan karo pangungun/gumun → Wah, biyung, tobil, toblas.
Tuladha:
wah-wah! Hebat tenan kowe!
4) Sabawa kang
magepokan karo rasa suka/bungah
→ Hore.
Tuladha:
hore! Aku menang main bal voli!
5) Sabawa kang
magepokan karo rasa kaget → Hlo, lah, lah dalah.
Tuladha: lah dalah! Jebule kowe ta malinge!, hlo! Dhompetku
kok ilang!
6) Sabawa kang
mratelake (menyatakan) rasa kuciwa/prihatin → E, o, dhuh, lo.
Tuladha:
dhuh! Ibuku nganti dina iki kok durung kondur.
Tambah ganteng ko
BalasHapusKo pkn dong ko 😁
BalasHapus